IV - Altınekin'in Ekonomik Coğrafyası

Altınekin ilçe merkezinde ekonomik faaliyet dallarına baktığımızda karşımıza tarım, hayvancılık, sanayi ve ticaret gibi ekonomik faaliyet kolları çıkmaktadır. Ancak ilçemizde en fazla uğraşılan ekonomik faaliyet kolu ise tarımdır. Diğer faaliyet kolları ise tarıma dayalı olarak gelişim göstermektedir.

 4.1. TARIM

İlçede 645960 dekar ekilebilen alan bulunmaktadır. Bunun 442800 dekarı sulu alanları, 203160 dekarı ise kuru alanları oluşturmaktadır. Yani ilçede ekilebilen alanların %69'u sulak alanları, %31'i ise kurak alanları oluşturmaktadır (Şekil-34).

Şekil-34 Altınekin'in Tarım Topraklarının Hidrolojik Durumu

İlçe merkezinde ise 117500 dekarlık ekilebilen alanın 90000 dekarı sulak alanları, 27500 dekarı ise kurak alanları oluşturmaktadır. Yani ilçe merkezine baktığımızda ilçe geneline göre sulanabilen alanların daha fazla olduğunu görmekteyiz. Ekilebilen alanların %77'sini sulak alanlar, %23'ünü ise kurak alanlar oluşturmaktadır(İlçe Tarım Müdürlüğü, 2008)(Şekil-35).


Şekil-35 Altınekin İlçe Merkezi Topraklarının Hidrolojik Durumu

İlçe merkezini ve etrafındaki yerleşmelere baktığımızda ve ekilebilen alanları kıyasladığımızda en fazla ekilebilen alanın ilçe merkezinde olduğunu görmekteyiz. İlçe merkezinden sonra en fazla ekilebilen alan ise 91420 dekarlık ekilebilen arazisi ile Dedeler Kasabası gelmektedir. Üçüncü olarak ise 76200 dekarlık ekilebilen alanı ile Oğuzeli Kasabası göze çarpmaktadır. Son olarak ise 65200 dekarlık ekilebilen arazisi ile Akıncılar Kasabası bulunmaktadır(Şekil-36).

Şekil-36 Altınekin'in Geneli Ekilebilen Alanları

İlçe merkezi genel olarak sulanabilen alanlardan oluşmaktadır. Sulanabilen alanlarda genel olarak yetiştirilen tarım ürünleri buğday, arpa, şeker pancarı ve son yıllarda üretimi artan fasulye ve kabak'tır. Sulanabilen alanların %69'luk kısmında Sulu Hububat ürünleri, % 13'lük kısmında Şeker Pancarı ve % 18'lik kısmında ise diğer tarım ürünleri yetiştirilmektedir(Şekil-37).

Şekil-37 Altınekin Merkezinde Genel Olarak Yetiştirilen Tarım Ürünleri

Konyanın diğer ilçelerine göre ilk sırada yer aldığımız Ayçiçeği tarımında ise %80'lik bir yüzde ile Oğuzeli kasabası ilk sırada gelmektedir. Ayçiçeği tarımının en yoğun yapıldığı yerler Oğuzeli Kasabası, Yenikuyu Köyü, Mantar Köyü, Topraklık Köyü ve Borukkuyu köyüdür.

İlçede yağışların yetersiz olduğu alanlar ise genel olarak nadasa bırakılmaktadır. Buna bağlı olarak kuru tarım yapılan alanlar bir yıl ekilmekte bir yıl nadasta kalmaktadır. 540 dekarlık bir alan her yıl nadasa bırakılmaktadır.

            Altınekin'de tarım alanlarında makine kullanımı gelişmektedir. 1996 yılında genel olarak 1907 traktör, 7 pancar sökme makinesi ve birçok tarım makineleri bulunmaktaydı. 2008 yılında ise 2681 traktör, 430 pancar sökme makinesi olmuştur. Bazı makinelerde 2 kat kadar artış bazı makinelerde ise 2 kattan daha fazla artışlar gözlenmiştir. Tarımda makineleşme son derece gelişme göstermiştir (Tablo-20).

Tablo-20 Altınekin'de Tarım ve Hayvancılıkta Kullanılan Makine İstatistikleri

Tabloya baktığımızda genel olarak yağmurlama tesisinin damla sulama tesisinden çok çok daha fazla olmasından anlaşılıyor ki yağmurlama sulama yoğun olarak yapılmaktadır. Buna bağlı olarak yeraltı su seviyesi giderek azalmaktadır.

Yeraltı su seviyelerine baktığımız zaman 1970'li yıllarda 2 m. lerde iken 2007 yılında bu seviye 20 m lere ulaşmıştır. Yağışın birikimli sapması ise sürekli olarak değişiklik göstermiştir.

4.1.1. Buğday ve Arpa Tarımı

Buğday (Triticum), buğdaygiller (Poaceae) ailesinden bütün dünyada ıshahı yapılmış tek yıllık otsu bir bitkidir. Karasal iklimi tercih eder. Mısır ile birlikte dünya çapında ikinci en fazla ekimi yapılan tahıldır.

Ülkemizde en çok İç Anadolu bölgesinde yetişmektedir. Bu nedenle bölge "Türkiye'nin Buğday Ambarı" olarak da anılmaktadır.İç Anadolu Bölgesinde bulunan Altınekin'de yetiştirilen en fazla bitki türü de buğdaydır. Altınekin'de yetiştirilen ürünlerden ilk sırayı buğday almaktadır. Altınekin'de buğday yetiştirilen tarım alanı yaklaşık olarak 400000 dekar'dır. Bunun 26400 dekarı makarnalık buğday, geri kalan kısmı ise ekmeklik buğday olarak ekilmektedir

Buğday bitkisinde verim oranları ise genel olarak yağışlara bağlı olarak değişmektedir. Yani yağışların fazla olduğu yıllarda buğday bitkisinde verim artarken az olduğu yıllarda ise verim azalmaktadır. İklim şartlarındaki değişikliğe bağımlı olan buğday bitkisi üretim alanları ve üretim miktarı yıllara göre değişmektedir.

Şekil -39 Altınekin'de Buğday Ekiminin ve Üretiminin Yıllara Göre Seyri

Arpa bitkisi ise buğday ile aynı şartlara bağlıdır arpa bitkisinin ekim alanları buğdaydan sonra gelmektedir. Altınekin'de arpa ekimi yaklaşık olarak 120300 dekarlık bir alanda yapılmaktadır(Şekil-40). 

 
Şekil-40 Buğday ve Arpa Üretiminin Yıllara Göre Seyri

4.1.2. Fasulye Tarımı

Fasulye (Phaseolus vulgaris), baklagiller (Fabaceae) familyasının Phaseolus cinsinden Orta Amerika menşeli, bir yılda yetişen otsu bir bitki türüdür.

Altınekin'de son fasulye ekim alanlarının arttığı göze çarpmaktadır. İlçemizde fasulye ekim alanı 2007 yılı itibariyle 15000 dekar olarak ölçülmüştür(İlçe Tarım Müdürlüğü, 2007).

Foto-15 Altınekin'de Fasulye Tarlasından Bir Görünüm

Ayrıca nohut, mercimek gibi tarım ürünleri de 1000 dekara yakın bir alanda ekilmektedir.

4.1.3. Şeker Pancarı Tarımı

Şekerpancarı (Beta vulgaris var. saccharifera ), etli kökünden şeker elde edilen, ıspanakgiller familyasından 2 yıllık tarım bitkisi. 1 yıl vejetatif organları 2. yıl ise generatif organları gelişir. Tohumları birleşik halde bulunur.

            Boyu yetiştiği yere, iklime ve türüne göre 85-180cm arasında değişmektedir. Avrupa Birliği, ABD ve Rusya dünya üretiminde ilk üç sırayı alır. Ticari bir bitkidir. Dünyada şeker üretiminin %30'u şeker pancarından elde edilir. Dünya üretimi içinde ise şeker pancarı üretimi bakımından Türkiye beşinci sırada yer almaktadır.

Altınekin yetiştirilen en önemli sanayi bitkisidir. İlçede buğday ve arpadan sonra en fazla ekilen tarım ürünüdür. Ekim alanı ve üretim miktarı devletin koyduğu sınırlamaya bağlı olarak yıldan yıla değişir. 1999 yılında ulaşılan üretim miktarı 364248 ton iken, 2005 yılında bu miktar 634000 ton, 2006 yılında ise 634000 ton olarak belirlenmiştir. Ortalama verim 6.58 kg/dekar'dır.

Foto-16 Altınekin'de Şeker Pancarı Tarlasından Bir Görünüm

İlçemizde daha önceki yıllarda çiftçinin ektiği iki ürün şeker pancarı ve buğdaydı ama daha sonraki yıllarda yani son birkaç yılda maliyetlerin artmasına bağlı olarak çiftçi yeni ürünler ekmeye başlamıştır. Böylelikle fasulye, kabak, ayçiçeği ve mısır gibi tarım ürünlerinin de ekimi son yıllarda artış göstermiş ve ürün çeşitliliği çoğalmıştır.

4.1.4. Ayçiçeği Tarımı

Ayçiçeği (Helianthus annuus), papatyagiller (Asteraceae) familyasından çekirdekleri ve yağı için yetiştirilen sarı çiçekli bir tarım bitkisidir. Ayçiçeği dünyada ve Türkiye'de en önemli yağ bitkilerinden biri olup, Türkiye'de genelde yağlık olarak yetiştirilir. Yağlık olarak ekiminin % 80'inden fazlası Trakya ve Ege bölgesindedir.

Altınekin'de ayçiçeği tarımı genelde Oğuzeli Kasabası civarında yoğun bir şekilde yapılmaktadır. Altınekin'de yetiştirilen en önemli yağ bitkisidir. Yıllık ekiliş alanı ortalama olarak 27500 dekardır. Konya'nın diğer ilçeleri ile karşılaştırdığımız zaman Ayçiçeği tarımında ilk sırada yer almaktayız(Foto-17).

Foto-16 Ayçiçeği Tarımı Alanı

4.1.5. Sebze ve Meyveler

Altınekin'de sebze meyve tarımı genelde yapılmamaktadır sadece halkın kendi ihtiyacını karşılayacağı biçimde yapılmaktadır. Yani yetiştirilen sebze ve meyveler ticari amaçlı olmamaktadır.

            Yetiştirilen sebzeler içinde ilk sırayı fasulye ve kabak almaktadır. Daha önce patatesin ilk sıralarda yer aldığını bilmekteyiz ama son yıllarda Altınekin'de tarımı hızla artan fasulye ve kabak sebzeleri ilk sırayı almışlardır. Ayrıca yetiştirilen diğer sebzeler kuru soğan,  patates, ıspanak, domates, biberdir.

            İlçede yetiştirilen başlıca meyveler elma, armut, erik, kayısı, kiraz, vişne, üzüm ve kavundur. Son yıllarda üretimi artan kavun ilk sırayı almaktadır. Daha sonra ise elma ve üzüm gelmektdir. İlçede meyve veren yaşta ortalama olarak 750 ağaç vardır.

4.1.6. Altınekin'de kuraklık şartlarına bağlı olarak ekilebilecek alternatif tarım ürünleri:

Genel olarak baktığımızda Altınekin için demirbaş tarım ürünleri diye adlandırabileceğimiz tarım ürünleri Buğday, Arpa ve Şeker Pancarıdır (Tablo-21).

Tablo-21 Altınekin'de Ürün Dağılışı (2007)

Kuraklığın şiddetini artırması sonucunda Altınekin Ovasında yetiştirebilecek tarım ürünlerini Aspir ve Kanola şeklinde sıralayabiliriz

4.1.6.1. Aspir Bitkisi

Aspir bitkisinin gerek iklim isteklerinin gerekse toprak isteklerinin diğer yağ bitkilerine göre daha az olması, değişik şartlarda üretim olanaklarını ortaya koymaktadır. Ekolojik faktörler dikkate alındığında aspir Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri'nde ve Çukurova Bölgesi'nin susuz, kısmen fakir yapılı ve buğday ekilen meyilli, eşik arazilerinde buğday ile ekim nöbetine girebilecek yegane yağ bitkisi olarak göze çarpmaktadır.

Foto-17 Konya Şeker Fabrikası Aspir Bitkisi Deneme Ekimleri

Kurağa dayanıklı oluşu ve sulamadan yetiştirilmesi, aspir bitkisinin kurak bölgelerindeki nadas alanları için özellikle Orta Anadolu için önerilebilecek bitkilerden biri olmasını sağlamaktadır.

            Bitkinin derin ve kazık köklü olması, tarlayı yumuşatması, erozyonu önlemesi, yabani otu bastırması, meyilli, kıraç ve fakir topraklarda diğer bitkilerden daha fazla verim sağlaması nedeniyle nadas alanlarının değerlendirilmesinde kullanılmasa dahi üzerinde önemle durulması gerekmektedir. Bunun dışında tohumunun çok ekstrem şartlar dışında dökülme tehlikesinin olmaması hasat kayıplarını asgariye indirmekte, hasadın biçerdöverle yapılması ise maliyeti düşürmektedir.

Bu araştırmalara bağlı olarak sulanabilen alanları kuraklığa bağlı olarak azalan ve yeraltı su seviyesi her yıl biraz daha aşağılara inen ilçemizde alternatif ürün olarak düşünebileceğimiz bir tarım ürünüdür

4.1.6.2. Kanola Bitkisi

Kışlık çeşitlerden dünyada sertifikası alınıp, üretime sunulan 86 çeşit; bölgemizde Cihanbeyli, Çumra, Beyşehir ve Konya'da ekilmiş olup, iklim yapısına uygun çeşitler tespit edilmiştir.

Foto-18 Konya Şeker Fabrikası Kanola Bitkisi Deneme Ekimleri

Ayrıca tarlalarda kanolayı Ağustos 15'ten Ekim 15'e kadar farklı zaman aralıklarında ekildi. 1-15 Eylül tarihinde ekimi yapılan çeşitler normal gelişmesine devam ederek, 3 Temmuz'da hasat edilmiştir. Denemeye tabi tutulan çeşitlerde dekara verim 150 kg'dan 633 kg'a kadar farklılık göstermiştir. Buradan alınan sonuçlara göre kanola tarımı, doğru yapıldığı taktirde Konya tarım alanlarının olmazsa olmaz ürünlerinden olacaktır. Altınekin ilçesinde de kanola tarımı doğru yapıldığı taktirde kuraklık zamanında vazgeçilmez tarım ürünü olacaktır.

4.1.6.7. Tohum İşleme Fabrikası

Küresel ısınma kaynaklı kuraklıktan ciddi anlamda zarar gören ülkemizde tohumluk buğday sıkıntısı yaşandığını ve ithal edilen tohumluklarında sağlıklı olmadığı öngörüsüyle Konya Pancar Kooperatifi, Altınekin ilçesinde 4000 dekar arazide sözleşmeli buğday ekimine başladı. Konya ovasında buğday tohumluğu konusunda büyük sıkıntıların yaşanmasına bağlı olarak kurulan bu fabrika bütün Konya ovasına cevap verecek kapasitededir ve hatta Türkiye ölçeğinde tohum ıslahı yapmaktadır. Altınekin ilçesinde kurulan bu fabrikada tohumluk buğdayların ekimi, bu tohumluk buğdayların elenmesi, temizlenmesi ve ilaçlanması gerçekleştirilmektedir. Böylece kendi tohumumuzu kendimiz üretmiş olmaktayız ve ayrıca istihdam olanağı sağlamaktadır.

4.2. HAYVANCILIK

Altınekin'de baktığımız zaman her türlü (büyükbaş, küçükbaş, kümes hayvancılığı, mera hayvancılığı, besicilik, süt inekçiliği vb.) hayvancılığın gayet güzel ve verimli bir şekilde yapılmasına müsait olmasına rağmen halkın %90'nını oluşturan kesimin genel olarak vaktinin büyük bir bölümünde Şeker Pancarı tarımı ile ilgilenmesi halkı büyük ölçüde hayvancılıktan uzak tutmuştur.

            İlçe merkezine baktığımız zaman hayvancılık genel olarak herkesin kendi ufak tefek ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde küçük bir uğraş halini almıştır. Yani modern çapta hayvancılık faaliyetlerini görmemiz imkânsıza yakındır. Genel olarak ilçe merkezinde ve genelinde mera hayvancılığı yaygındır(Foto-19)

Foto-19 Altınekin'de Hayvancılık Faaliyetleri

Son dönemlerde baktığımızda ovalardaki yeraltı su seviyesinin daha aşağılara inmesi ilçe merkezinin ve ilçe genelinin tarımını genelde olumsuz etkilemiştir. Halk yavaş yavaş süt inekçiliği, besicilik ve küçükbaş hayvancılıkla hayvancılık sektörüne doğru kaymaktadır. Hatta son dönemlerde oluşan talep fazlalığı ile şehrin dışında gözet formasyonun doğusunda yeni besicilik iskân alanları açılmaktadır. Böylece şehrin içinde bulunan ve küçük çapta devam eden hayvancılığı modernize ederek doğu yamaca taşınması planlanmaktadır.

4.2.1. Küçükbaş Hayvancılık

İlçede küçükbaş hayvanlardan en çok koyun yetiştirilir. Yetiştirilen koyun türleri genel olarak merinos ve karamandır. İlçede genel olarak 40000 kadar koyun vardır. Bu 40000 koyunun 30000'i yerli, 10000'i ise merinos türüdür(Tablo-22). Koyunlarda yapağı verimi ortalama 1,5-2 kg'dır.

İlçede yetiştirilen bir diğer küçükbaş hayvan türü ise keçidir. Keçi türü genelde ilçe merkezinde yenice mahallesinde yaygın olarak görülür. Dayanıklı olmasına ve daha kolay beslenebilmesine rağmen sayıları koyun türünden çok çok daha azdır. 200 kıl keçisi, 160 ise tiftik keçisi bulunmak üzere toplam keçi sayısı 360 kadardır(Tablo-22).

Altınekin merkezde yetiştirilen küçükbaş hayvan sayısı ise yaklaşık olarak 3250 kadardır.

            4.2.2. Büyükbaş Hayvancılık

İlçede büyükbaş hayvan sayısı çok fazla değildir. Büyükbaş hayvanlardan en çok yetiştirilen tür sığırdır. 2006 yılı itibariyle ilçede 700 tane yerli ırk, 2300 tene melez ırk ve 100 tane ise kültür ırkı olmak üzere 3100 tane sığır bulunmaktadır. Ayrıca yaklaşık 88 kadar at, eşek ve boğa gibi büyükbaş hayvanlar bulunmaktadır(Tablo-22), (Tarım İlçe Müdürlüğü, 2006).

Tablo-22 Altınekin'de Türlerine Göre Hayvan Varlığı (2006)

Altınekin merkeze baktığımızda ise büyükbaş hayvanlardan sığır sayısı yaklaşık 465 kadardır. Ayrıca Yenice Mahallesinde sütçüler derneği ve avcılar kulübü bulunmakta ve büyükbaş hayvancılıkta süt inekçiliği bu mahallede yaygınlaşmaktadır.

            Altınekin'de küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık genel olarak 7 yıllık bir süreçte baktığımız zaman yavaş bir gelişme göstermiştir. 1999 yılı itibariyle toplam küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayısı yaklaşık olarak 39480'di, 2006 yılı itibariyle baktığımız zaman ise bu sayısı sadece 43548'e yükselmiştir. 1999 yılı itibariyle küçükbaş hayvan sayısı 36850 iken 2007 yılında küçükbaş hayvan sayısı 42000'e yükselmiştir. 1999 yılında büyükbaş hayvan sayısı 2630 iken, 2007 yılında bu sayı 3750'ye yükselmiştir. Yaklaşık 8 yıllık bir süreçte hayvan sayısında olan artışın bu denli az olmasının sebebi yem fiyatları ve ilaç fiyatları gibi girdilerin artmasına bağlı olarak pazarlama ve verim alma şartlarının zorlaşmış olmasıdır.

4.2.3. Kümes Hayvancılığı

İlçede kümes hayvancılığı tavuk, hindi, kaz ve ördek gibi küçükbaş havyalarla aile işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Her aile kendi evinin ihtiyacını karşılamak amacıyla 8 ila 10 civarında tavuk, hindi veya kaz yetiştirmektedir. İlçede en fazla yetiştirilen kümes hayvanı tavuktur. İlçede yaklaşık 25000'e yakın kümes hayvanı bulunmaktadır. İlçe merkezinde ise yaklaşık olarak bu sayı 2500 civarındadır.

4.3. SANAYİ ve TİCARET

İlçede sanayi faaliyetleri genel olarak tarımsal sektöre dayalı olarak gelişmektedir. Bugün itibariyle ilçede tarımsal faaliyetlerde kullanılmak üzere römork ve pancar sökme makinesi üretilmektedir. İlçe sanayi tesisinde 4 blok ve yaklaşık olarak 55 tane sanayi atölyesi bulunmaktadır. İlçe potansiyeline batığımız zaman sanayinin fazla gelişmediği gözlenmektedir, yani tarım faaliyetleri potansiyeli yüksek olan ilçemizde şu an itibariyle organize sanayinin oluşturulmuş olması gerekmekteydi.
İlçede ticari faaliyetlerde genel olarak gelişme gösterememiştir. Genel olarak ilçede bakkal, kasap, fırın gibi ticarethaneler merkezi konuma sahip olan Ölmez Mahallesinde toplanmıştır. Ticari potansiyeli çok düşük olan ilçe merkezinde genelde bakkal, lokanta ve kahvehane gibi işletmeler bulunmaktadır). İlçede büyük bir alış veriş merkezinin eksikliği göze çarpmaktadır. Değişik alanda faaliyet gösteren bu iş yerlerinin önemli bir kısmını gıda maddesi satan bakkal, kasap, lokanta gibi küçük çaptaki iş yerleri oluşturmaktadır (Altınekin Belediyesi, 2008). Ayrıca Altınekin merkezde Çarşamba günleri Pazar kurulmaktadır ve halkın büyük bir bölümü çeşitli ihtiyaçlarını bu pazardan karşılamaktadır.

4.4. Ulaşım ve Altyapı

Altınekin ulaşım imkânları bakımından çok uygun imkânlara sahiptir. Ulaşımı engelleyen herhangi bir unsur yoktur. Yaz ve kış aylarında Altınekin merkezinden köylere, mezralara, ilçelere ve şehirlere ulaşmak mümkündür.

            Altınekin'den Konya'ya Altınekin Belediyesi, Oğuzeli Belediyesi, Akıncılar Belediyesi, Dedeler Belediyesi günlük otobüs seferleri ile ulaşımı sağlamaktadır. Belde belediyelerine nazaran Altınekin Belediyesi otobüs seferleri daha yoğundur.

            İlçe merkezinde genel olarak şehir içi yollarının %80'i asfalttır. Altınekin'e bağlı beldelerin şehir içi ise hemen hemen %75' e yakını asfalttır. Köy ve mezra yolları ise genel olarak stabilizedir. İlçe merkezine en yakın köy 6 km uzaklıktaki Akçaşar Köyü, en uzak köy ise 37 km uzaklıktaki Hacınuman köyüdür. İlçe merkezinin Konya'ya uzaklığı 66 kilometre, Ankara'ya 212 kilometre, Cihanbeyli'ye 44 kilometredir. 

            İlçe merkezinde en büyük altyapı sorunu kanalizasyonun olmamasıydı. Bunun için Altınekin Belediyesi ve Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı ile yürütülen ciddi çalışmalar sonucunda 2007 yılında 29km kanalizasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2008 yılında ise çalışmaların kalan 40 km'lik kısmı tamamlanmıştır ve doğal arıtma tesisi kurulmuştur (Altınekin Belediyesi, 2008).  Kanalizasyon çalışmaları sonucunda meydana gelen çevre bozulması kanalizasyon çalışmaların hemen sonunda çevre düzenlemeleri çalışmaları ile giderilmelidir
(Foto-21).

Not: Bilgilerin tamamı Latif Yerli'nin tez'inden alinmiştir. Herhangi bir şekilde Kopyalanması ve yayınlanması yasaktır.