2.3. Altınekin'de toprak Özellikleri ve arazi kullanımı

Altınekin'de toprak haritası incelenecek olursa ilçe merkezinde ve ilçe genelinde birbirinden farklı toprak tiplerinin oluştuğu görülür. Altınekin merkezinin büyük bir kısmını Kırmızımsı Kahverengi Topraklar oluşturmaktadır. Altınekin genelinin ise büyük bir bölümünü Kahverengi Topraklar oluşturmaktadır. Geri kalan kısmını ise Kolüvyal Topraklar, Alüvyal Topraklar ve Sierozom Topraklar oluşturmaktadır. Altınekin'in toprak özelliklerini Zonal ve Azonal topraklar olarak ayırarak inceleyebiliriz.

            2.3.1. Zonal Topraklar

            2.3.1.1. Kahverengi Topraklar

Bu topraklar çeşitli ana maddelerden oluşabilirler, genelde oluşumlarında kalsifikasyon önemli rol oynadığı için kalsiyum oranı çok yüksek topraklardır. Bu toprakların oluştuğu yerlerin jeomorfolojik özellikleri genelde düz ve hafif dalgalıdır. Rengi genelde kahverengi, koyu kahverengi ve sarımsı kahve olan bu topraklarda genelde kuru tarım faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Ancak Altınekin'de bu topraklar üzerinde açılan kuyularla sulu tarım faaliyetleri gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır ve genel olarak da şeker pancarı tarımı yapılmaktadır(Şekil-22).

            Bir diğer adı da kahverengi step toprakları olan bu toprakların Altınekin'de görüldüğü alanlar Dedeler ve Oğuzeli kasabaları, Akköy, Ayışığı, Ölmez, Mantar, Topraklık, Yenikuyu, Borukkuyu ve Koçaş Köylerinde görülür. Bu toprakların oluştuğu köyler ve kasabaların bazılarının taşlı alanları ise mera alanları olarak kullanılmaktadır.

            2.3.1.2. Kırmızımsı Kahverengi Topraklar

Yıllık ortalama yağışın 300-400 mm olduğu yerlerde görülen bu topraklarda yağışın azlığı alt kısımlarda kireç ve jips birikmesine yol açar. Oluştuğu yerlerdeki yıllık ortalama sıcaklık kahverengi topraklardakine göre daha yüksektir. Bu fazla ısınma demirin oksidasyonunu artırarak daha fazla kırmızı olmasına sebep olur. Bu topraklar üzerindeki doğal bitki örtüsü bozkır ve dikenlerdir. Ana maddeleri genelde kireçtaşıdır. Bu topraklarda yaygın olan topoğrafya hafif dalgalı olup eğim ise %6 ve %20 arasında değişmektedir. Genellikler kuru tarımda kullanılan bu topraklarda eğimin fazla olduğu ve taşlı olan alanları ise mera faaliyetleri için kullanılmaktadır(Şekil-22).

            Altınekin'de ise genelde çevresine göre yüksek olan Akçaşar, Koçyaka, Karakaya, Yeniyayla köylerinde ve Dedeler kasabasının batısında görülmektedir.

Yıllık ortalama yağışın 200-275 mm civarında olduğu yerlerde kahverengi, kırmızımsı kahverengi ve alüvyal topraklarla birlikte görülmektedir(Şekil-20). Doğal bitki örtüsü yavşan otu, yumak, deli sarı, gelincik, sorguç otu, rüsküllü ot ve yıllık dikenlerdir. Bu bitkiler yağışın fazla olduğu ilkbahar mevsiminde hızlı bir gelişme göstermektedirler. Fakat yağışın az olduğu, güneşlenmenin fazla olduğu ve buna bağlı olarak buharlaşmanın fazla olduğu sıcak ve kurak Yaz mevsimlerinde kuruyarak sarardıkları için bu toprak türlerinde bitki örtüsü cılız ve seyrektir.

Ana maddeleri genellikle Kuaterner'e ait göl orijinli, çok kireçli beyaz ve gri renkli kalker kayalardır. Topoğrafya düze yakındır ve en fazla eğim % 6'dır. Bu topraklar genellikle kuru tarımda kullanılmaktadır. Altınekin ilçesinde Akıncılar kasabasının kuzeyinde dar bir alanda görülmektedir.

Şekil-22 Altınekin'in Toprak Haritası

2.3.2. Azonal Topraklar

            2.3.2.1. Alüvyal Topraklar

Bu topraklar akarsular ve göllerle taşınan materyallerin birikmesiyle oluşmuş Azonal topraklardır. Bu alanlarda topografya düz ve düze yakındır. Bu topraklarda yeraltı suyunun zengin olduğu yerlerde yer yer bataklıklar görülebilir. Organik madde miktarı çok yüksek olan humuslu topraklardır.

            Bu topraklar Oğuzeli kasabasının doğusunda ve Akıncılar kasabasının batısında görülmekte ve hafif tuzlu özelliğe sahip olan bu topraklar çayır ve mera alanları olarak kullanılmaktadır(Şekil-23).

Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında Sarnıç, Karakaya, Hacınuman, Koçyaka köyleri ile Akıncılar ve Dedeler kasabası çevresinde görülen topraklardır. Toprak özellikleri çevredeki topraklara benzemektedir. Bünyelerinde yağışın akışına, yoğunluğuna ve yamacın eğimin derecesine göre çeşitli boyutlarda parçalar ve materyaller bulundurmaktadır. Bu topraklar genellikle kuru tarımda kullanılmaktadır(Şekil-23).

Altınekin'de genel olarak bitki örtüsünün seyrek olmasına bağlı olarak orta derecede şiddetli su erozyonu ve rüzgâr erozyonu etkilidir. Altınekin merkezinin doğusunda gözet formasyonu alanlarında bitki örtüsünden yoksun alanlarda şiddetli su erozyonu etkilidir.
Ayrıca ilçe merkezinde bulunan toprakların nadasa bırakılması, meraların aşırı otlatılması, sık sık anız yangınlarının yaşanması ve yağışların azlığına dayalı olarak şiddetli buharlaşma gibi faktörler rüzgâr erozyonuna ortam hazırlamaktadır.

2.4. BİTKİ ÖRTÜSÜ

Altınekin merkezinde görülen iklim tipine bağlı olarak yani karasallığın büyük ölçüde etkili olduğundan dolayı genel bitki örtüsü bozkırdır. İç Anadolu Bölgesi bitki coğrafyası içinde yer aldığından dolayı bitki örtüsü vejatasyonu bölge ile uyumluluk göstermektedir. Genelde bitki örtüsü olarak bozkırın hâkim olduğu ilçede ilkbahar mevsiminde oluşan yağışlarla hızla yeşeren bitkiler sıcaklığın artması ve yağışın azalmasına bağlı olarak yaza doğru sonlarında sararmaya başlar ve yaz ortalarında boz bir renk almaktadır.

Altınekin'de rastlanan en yaygın bozkır bitkileri yavşan otu (artemisia), yumak (festuca), geven (astragalus), gelincik (papaver), gökbaş (centaurea), düğün çiçeği (ranunculus), çoban yastığı (acantholimon) ve yıllık dikenlerdir. Çakıllı, taşlı alanlarda ise sığırkuyruğu (Verbascum) görülür.

Bozkır bitki örtüsünün görüldüğü alanların büyük bölümünde genel olarak tarım yapılmakta ve genel olarak buğday, arpa, şeker pancarı, fasulye, ayçiçeği, nohut, mercimek gibi tarım ürünleri yetiştirilmektedir

Ayrıca Altınekin merkezinde ağaç yok denecek kadar azdır. Sadece küçük çapta evlerin bahçelerinde gölge yapsın niyetine ekilen birkaç meyve ağacı dışında birde ilçe merkezinin doğusunda küçük bir ağaçlandırma alanı vardır. Devlet tarafından ağaçlandırma çalışmaları yapılmaya çalışılmasına rağmen bu faaliyetlere halk çok ilgisiz kalmakta ve ağaçlandırma çalışmalarına hiçbir katkıda bulunmamaktadır.

            2.5. HİDROĞRAFİK ÖZELLİKLERİ

Altınekin'de yağışların fazla olduğu dönemlerde küçük derelerde oluşan sellenme tipli akarsulardan başka devamlı bir akarsuyu yoktur.

            Pliosende meydana gelmiş çöküntüler sebebiyle oluşmuş olan Musalar Gölü ise son on yıl içerisinde kurumuştur ve artık yağışların çok fazla olduğu zamanlarda sadece su birikintisi oluşturmaktadır. Kuruyan göl sahasında ise tuzu seven kurakçıl bitkiler oluşmuştur.

Altınekin çevresinde akifer karakteri gösteren Üst Miosen yaşlı kireçtaşlarıdır. Ovadaki kalınlığı 30-130 m arasında değişir. Altınekin'de tarımın sulama ile yapılmasından dolayı ve sulama tekniklerinde genel olarak yağmurlama sulama tekniklerinin kullanılması ilçede birçok sondaj kuyusunun açılmasına sebep olmuştur. Bu sondaj kuyuları ise yeraltı su seviyesini gün geçtikçe aşağıya çekmektedir. Altınekin'deki yeraltı suları genel olarak biraz tuzlu ve biraz sodyumludur. Kimyasal olarak içme ve sulama koşuları için elverişlidir.

Yeraltı suları genel olarak bölgede oluşan yağışların yeraltına sızmasıyla beslenmektedir. Yeraltına sızan sunun yeraltından alınan sudan kat kat az olması ise Altınekin'de kuraklık sürecini başlatmıştır(Şekil-24).

Şekil-24 Yer Altı Su Seviyesinin ve Yağışın Göstergesi

Şekilde anlaşılacağı üzere yeraltı suyu seviyesi (YAS) genel olarak 1970 yılında itibaren düşüş göstermektedir. Yani yeraltı su seviyelerinin ve yağışların dağılışına ve miktarına dikkat ettiğimiz zaman 25 yıla yakın bir süredir kuraklık sürecinin içine girdiğimiz görülmektedir. 20-25 yıldan beri süren bu kuraklık yeraltı sularının ve yerüstü sularının olumsuz yönde etkilenmesini ve buna bağlı olarak bölgedeki tarım faaliyetlerinin de etkilenmesine sebep olmuştur